Dinî-Ahlakî Mesnevîlerde Çevre Tasviri: Ferah-Nâme Örneği

Bu bildiride XIV. yüzyılda telif edilen dinî-ahlakî mesnevîlerinden Kemâloğlu’nun Ferah-nâme adlı eserinde işlenen ahlakî konularıyla birlikte eserde işlenen çevre ve çevreye ait kavramların değerlendirilmesi yapılacaktır. Dinî-ahlakî ve tasavvufî edebiyata dair hakikatlerin halka ulaştırılması gayesi ile vücuda getirilen eserlerin, sanat endişesi yanında nasihat verme amacı taşıdığı da bilinen bir husustur. Öğüt vermeyi amaç edinen bu eserlerde bazen işlenen ana konunun yanında, hayatın bütünlüğü gereği, farklı konu ve sahalara da temas edildiği görülür. Eserinde tabiî çevreye dair unsurlara detaylı bir şekilde yer veren müelliflerden biri de XIV. yüzyıl şairlerinden Kemâloğlu’dur. Ferah-nâme adlı 3249 beyitlik orta hacimli eserinde, tarihî ve efsanevî şahsiyetlerin yaşadığı çevreyi zengin tasvirlerle okuyucuya aktarır. Hz. Süleyman’ın cinler ve diğer efsanevî şahsiyetlerle olan mücadelesinin detaylı şekilde tasvirinin yapıldığı eserde; deniz, göl, dağ, ağaç ve buna benzer tabiata ait unsurlar sıklıkla vurgulanır. Şehir, dağ, deniz, göl ve kale gibi yerlerin anlatımında gelişigüzel bir tasvirden ziyade detaylara inilerek zengin tasvirlere yer verilmesi bu türden eserlerin sadece bir yönden ele alınamayacağını bize göstermesi bakımından önemlidir. Eserde resmedilen çevre ve çevreye dair unsurlardan çıkarılan tabiat algısı ile günümüzde oluşturulan ve gittikçe tabiîlikten uzaklaşan çevre algısının benzer ve farklı yönlerinin ortaya konması, günümüz çevre problemlerinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacağı kanaatindeyiz.